Τα Πλοία των Ανακαλύψεων

Η Εποχή των Ανακαλύψεων, ήταν η περίοδος που οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν τον Πλανήτη φτάνοντας στα πέρατα του. Ήταν η εποχή που η - για πολλούς αιώνες - επικρατούσα θεωρία που ήθελε τον Κόσμο να απαρτίζεται από τρεις ηπείρους που περιβάλλονται από έναν ωκεανό (την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική) οι οποίοι, εκτός της Ευρώπης, δεν είχαν εξερευνηθεί εξολοκλήρου, ανατράπηκε με τα νέα γεωγραφικά δεδομένα που έφερναν από τα ταξίδια τους οι θαλασσοπόροι - εξερευνητές. Μέσα σε λίγους αιώνες, οι Ευρωπαίοι και πολύ περισσότερο οι υπόλοιποι πολιτισμοί του Πλανήτη, έμαθαν πως ο Κόσμος είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον που γνώριζαν. Αν και η επιθυμία του ανθρώπου να εξερευνήσει την Γη υπήρχε από αρχαιότατων χρόνων, τα κατορθώματα του περιορίζονταν στα μέσα και τις ικανότητες που διέθετε τότε.

Στις αρχές του 15ου αιώνα, οι Πορτογάλοι τόλμησαν ό,τι δεν τολμήσαν  ολόκληρες αυτοκρατορίες πριν από εκείνους. Απέκτησαν την ικανότητα και δημιούργησαν τα μέσα ώστε να περιπλανηθούν στον άγνωστο ωκεανό που άρχιζε από της ακτές τους, ακολουθώντας τους στην συνέχεια και άλλα ευρωπαϊκά έθνη.  Τα μέσα αυτά, ήταν τα πλοία τους τα οποία εξέλιξαν σύμφωνα με τις απαιτήσεις των εξερευνήσεων τους. Ας δούμε ποια ήταν τα πλοία των ανακαλύψεων. 

Βάρκα

Οι βάρκες, ήταν μικρά πλοιάρια με ένα μόνο ιστίο και ένα τετράγωνο πανί. Το μήκος τους δεν ξεπερνούσε τα είκοσι μέτρα. Είχαν μόλις ένα κατάστρωμα και το πλήρωμα τους έφτανε μέχρι και τα είκοσι άτομα. Ταξίδευαν πάντα κοντά στις ακτές, χωρίς να χάσουν την οπτική τους επαφή με αυτές. Με τις βάρκες, οι Πορτογάλοι άνοιξαν την Εποχή των Ανακαλύψεων, ανακαλύπτοντας τις νήσους Αζόρες και Μαδέρες καθώς και τις Αφρικανικές ακτές έχοντας περάσει το Ακρωτήριο Μποζαντόρ (σημερινή Δυτική Σαχάρα) όπου ήταν το νοτιότερο άκρο του - τότε - γνωστού Κόσμου. Η ιστορία όμως των βαρκών, δεν ξεκινά από τις πορτογαλικές ανακαλύψεις αφού το είδος αυτού του πλοίου προϋπήρχε ήδη από την Αρχαία Αίγυπτο. Αυτό τον τύπο πλοίου, οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι τον είχαν ονομάσει “μπάρι” που σήμαινε “μικρό πλοίο”. Από την Αιγυπτιακή λέξη προέκυψε το Αρχαίο Ελληνικό “βάρις” από το οποίο στην συνέχεια προέκυψε η λατινική λέξη “μπάρκα” (Barca) που υιοθετήθηκε και από τις λατινογενείς γλώσσες των Πορτογαλικών και των Ισπανικών.  

 

 

Καραβέλα

Η καραβέλα, ήταν ένα δημιούργημα των Πορτογάλων με επιρροές από τις ναυπηγικές τεχνικές των Μουσουλμάνων που είχαν εξαπλωθεί πριν στην Ιβηρική Χερσόνησο. Ήταν ένα γρήγορο, ελαφρύ και εύκολο στους χειρισμούς πλοίο, λόγω των τριγωνικών πανιών που έδινε την δυνατότητα πλεύσης αντίθετα στον άνεμο. Μπορούσε να μεταφέρει μέχρι πενήντα τόνους εμπορεύματα και είχε δύο ή τρία ιστία. Είχε ένα κατάστρωμα και από κάτω (δηλαδή μεταξύ του καταστρώματος και του πυθμένα)  ήταν ο αποθηκευτικός χώρος των εμπορευμάτων. Η καραβέλα, ως μοντέλο εξελίχθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα υπό την οικονομική ενίσχυση του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου. Η προέλευση του ονόματος του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “κάραβος” και την πορτογαλική λέξη “βέλα” (Vela) που σημαίνει “ιστίο” 

Με πλοίο τύπου καραβέλα, ο Βαρθολομαίος Ντιάζ πέρασε το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, ανακαλύπτοντας το νότιο άκρο της Αφρικής. 

 

 

Ναυς 

Καθώς οι Πορτογάλοι ανακάλυπταν ολοένα και περισσότερο τις Αφρικανικές ακτές με την διάρκεια των πλόων να γίνεται μεγαλύτερη, παρουσιάστηκε η ανάγκη για έναν τύπο πλοίου, με μεγαλύτερη αυτάρκεια προμηθειών στον ωκεανό αλλά και μεγαλύτερης χωρητικότητας εμπορευμάτων. Έτσι, δημιουργήθηκε ο τύπος πλοίου που οι Πορτογάλοι ονόμασαν “νάου” (nau) από την αρχαία ελληνική λέξη “ναυς”, που στα νέα ελληνικά σημαίνει “πλοίο”. Στην συνέχεια, στα πλοία αυτά, για λόγους ασφαλείας - καθώς η αξία των εμπορευμάτων τους ήταν μεγάλη και συνεπώς δελεαστική για τους πειρατές - τοποθετήθηκαν κανόνια. Τέτοιου τύπου πλοίο ήταν το Σάντα Μαρία του Χριστόφορου Κολόμβου με το οποίο το 1492 ο Γενουάτης θαλασσοπόρος έφτασε στην Αμερική αλλά και τα πλοία του Βάσκο ντα Γκάμα με τα οποία ανακαλύφθηκε ο θαλάσσιος δρόμος προς την Ινδία. 

 

Γαλιόνι 

Το Γαλιόνι, εμφανίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα στις Πορτογαλικές αρμάδες που ταξίδευαν προς την Ινδία. Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως πλοίο τύπου “ναυς” στην πολεμική του εκδοχή, καθώς ήταν αρκετά ευέλικτο σε κατάσταση ναυμαχίας, εξοπλισμένο με κανόνια και με σπουδαία πολεμική επιχειρησιακή ικανότητα. Σε σχέση με το ναυς, ήταν μακρύτερο και στενότερο. Τα Γαλιόνια, χρησιμοποιούνταν για την μεταφορά πολύτιμων εμπορευμάτων, για την αντιμετώπιση εχθρικών πλοίων, αλλά και ως μέσο για να καταβληθεί κάθε αντίσταση των αυτοχθόνων στην δημιουργία νέων αποικιών. Η ονομασία του προέρχεται από τον Βυζαντινού τύπου πολεμικό πλοίο Γαλέα (όπως και η ονομασία “γαλέρα”) το οποίο ονομάστηκε έτσι από το είδος καρχαρία του Γαλέου που συναντάται μέχρι και σήμερα στις θάλασσες της τότε Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.  Με το Γαλιόνι “Γκόλντεν Χάιντ”, ο Άγγλος Φράνσις Ντρέικ, κούρσεψε τις Ισπανικές αποικίες του Ειρηνικού Ωκεανού και πραγματοποίησε τον δεύτερο περίπλου της Γης. 

 

Καράκα

Τα πλοία καράκες, ήταν κατεξοχήν εμπορικά πλοία με μεγάλη χωρητικότητα εμπορευμάτων. Εμφανίστηκαν από τον 14ο αιώνα πραγματοποιώντας ταξίδια μεταξύ της Μεσόγειου και της Βαλτικής Θάλασσας. Σε σχέση με τα προαναφερθέντα πλοία, είχαν ψηλότερη κουπαστή. Οι Πορτογάλοι, τα εξέλιξαν και τα χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρουν εμπορεύματα στην Πορτογαλία από την Ανατολική Ασία φτάνοντας την μεταφορική τους ικανότητα μέχρι και τους 2000 τόνους. Πλοίο τύπου καράκα, ήταν και το πλοίο του Γάλλου Ζακ Καρτιέ, Γκραντ Ερμίν, με το οποίο ανακάλυψε τον ποταμό του Αγίου Λαυρεντίου στον σημερινό Καναδά.