Τρίτη 21 Μαρτίου 2017

Το Ανεμολόγιο

Το ανεμολόγιο, είναι εκείνο το κυκλικό σχέδιο που συναντούμε στους χάρτες και τις πυξίδες το οποίο ορίζει τις κατευθύνσεις. Στα ελληνικά, έχει την ονομασία αυτή λόγω του ότι από τα σημεία του ορίζοντα, ορίζουμε και τις ονομασίες των ανέμων. Στις δυτικές γλώσσες, το ονομάζουν “Τριαντάφυλλο των Ανέμων” διότι το σχήμα του μοιάζει σαν την κάτοψη ενός ανοιχτού τριαντάφυλλου (“wind rose” στα αγγλικά, “rosa di venti” στα ιταλικά, “rosa de los vientos” στα ισπανικά κοκ). Το συναντούμε στους χάρτες και στις πυξίδες, και είναι ένα από τα σημαντικά στοιχεία - ακόμα και της σύγχρονης - ναυσιπλοΐας. 


  Η πυξίδα, στην αρχική της μορφή, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μία μαγνητική βελόνα η οποία ήταν πάνω σε ένα ξύλο, το οποίο επέπλεε σε μία λεκάνη νερό ώστε η βελόνα να μπορεί να στρέφεται προς τον μαγνητικό νότιο πόλο καθώς οι Κινέζοι που την ανακάλυψαν, είχαν σαν σημείο αναφοράς τον νότο και όχι τον βορρά όπως καθιερώθηκε αργότερα από τους Ευρωπαίους. Οι Κινέζοι όμως, δεν είχαν εφεύρει το ανεμολόγιο. Έτσι, οι ονομασίες που έδιναν στις κατευθύνσεις, βασίζονταν στα κατά τόπους γεωγραφικά χαρακτηριστικά, τα μόνιμα καιρικά φαινόμενα και τον ήλιο. Π.χ. έλεγαν “προς το βουνό”, “προς την θάλασσα”, “προς τον άνεμο”, προς την ανατολή του ηλίου” κλπ. 

  Στην συνέχεια, οι Φοίνικες, όρισαν τα δύο βασικά σημεία του ορίζοντα με βάση την ανατολή και την δύση του ηλίου. Εκείνοι που όρισαν πρώτοι τα τέσσερα βασικά σημεία του ορίζοντα τα οποία έχουν καθιερωθεί μέχρι και σήμερα, ήταν οι Αρχαίοι Έλληνες, με βάση τα ουράνια σώματα. Διατηρώντας τα δύο σημεία του ορίζοντα όπως τα είχαν ορίσει οι Φοίνικες με βάση την ανατολή και την δύση του ηλίου, πρόσθεσαν το σημείο της “Άρκτου” το οποίο ήταν ο σημερινός βοράς, ονομάζοντας το έτσι λόγω του αστερισμού της Μικρής Άρκτου όπου ένα από τα αστέρια που τον σχηματίζουν, είναι και ο Πολικός Αστέρας. Το σημείο του νότου, το είχαν ορίσει ως “Μεσημβρία” διότι στην Ελλάδα (όπως και σε ολόκληρο το τμήμα του βορείου ημισφαιρίου που βρίσκεται πάνω από την τροπική ζώνη) ο ήλιος μεσουρανεί προς τον νότο. Στην συνέχεια της Ιστορίας, επινοήθηκαν και άλλα ανεμολόγια, των οποίων οι βασικές ονομασίες, είχαν φτάσει μέχρι και τις δώδεκα όπως το ανεμολόγιο του Τιμοσθένη του Ρόδιου ο οποίος είχε επινοήσει ένα ανεμολόγιο με τις κατευθύνσεις των ανέμων να είναι μοιρασμένες όπως και οι ώρες σε ένα σύγχρονο ρολόι. 


Το σύμβολο του κρίνου γνωστό και ως flor de lis
  Οι πρώτοι που προσάρμοσαν το ανεμολόγιο στην πυξίδα, ήταν οι Βενετοί θαλασσοπόροι, τον 13ο αιώνα, όταν την έφερε για πρώτη φορά στην Ευρώπη, ο Μάρκο Πόλο. Οι Βενετοί, προσπάθησαν να κρατήσουν μυστικό αυτό το πολύτιμο βοήθημα προσανατολισμού. Σύντομα όμως, το μυστικό διέρρευσε και έτσι, η πυξίδα, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, έγινε ευρύτερα γνωστή.  Οι Βενετοί, καθιέρωσαν τα οχτώ βασικά σημεία του ορίζοντα, δίνοντας τους ονομασίες από τους ανέμους οι οποίες ονομασίες αυτές, λόγω της Βενετοκρατίας, υιοθετήθηκαν - παραφθαρμένες φθογγικά - και από τους Έλληνες ναυτικούς μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Τον Βορρά τον έλεγαν “Tramontana”, τον Βορειοανατολικό “Greco”, τον Ανατολικό “Levante”, τον Nοτιοανατολικό “Sirocco”, τον Νοτιά “Οstria”, τον Νοτιοδυτικό “Libeccio”, τον Δυτικό “Ponente” και τον Βορειοδυτικό “Maestro”. Οι Γάλλοι, τον 14ο αιώνα, στο σημείο του Βορρά πρόσθεσαν το διακοσμητικό σύμβολο του κρίνου, γνωστό και ως “flor de lis”. 

Σήμερα, τα ανεμολόγια των ναυτικών χαρτών, είναι κύκλοι διαβαθμισμένοι σε μοίρες καθώς πλέον οι πορείες, διεθνώς, ορίζονται στο ακριβέστερο σύστημα των μοιρών. Οι μοίρες αυτές, δείχνουν τον Πραγματικό (Αληθή) Βορρά όπως και οι σύγχρονες γυροπυξίδες των πλοίων. Στο εσωτερικό όμως των σύγχρονων ανεμολογίων, υπάρχει είτε ένας μικρότερος διαβαθμισμένος κύκλος ή απλώς μια ένδειξη η οποία δείχνει και την κατεύθυνση του Μαγνητικού Βορρά με την ετήσια απόκληση του καθώς οι μαγνητικές πυξίδες όπως και τα περισσότερα όργανα της παραδοσιακής ναυτιλίας, ακόμα και σήμερα, είναι υποχρεωτικά στα πλοία. Ενώ για τους ανέμους, διεθνώς, η ονομασία τους προκύπτει από την κατεύθυνση προέλευση τους (Βόρρειος, Βορειοδυτικός κλπ). 



5 σχόλια: